Стары Хатабыч [Лазарь Иосифович Лагин] (epub) читать постранично, страница - 4

Пагладжваючы пабітае калена, Волька зашчапіў за сабой дзверы, выняў з кішэні сцізорык і, калоцячыся ад хвалявання, саскроб пячатку з рыльца пасудзіны.

У той жа момант увесь пакой напоўніўся едкім чорным дымам і нешта накшталт бясшумнага выбуху вялікай сілы падкінула Вольку да столі, дзе ён і павіс, зачапіўшыся штанамі за той самы крук, на які меркавалася павесіць бабуліну люстру.

III. Стары Хатабыч

Пакуль Волька, гайдаючыся на круку, спрабаваў разабрацца ў тым, што здарылася, дым пакрысе разышоўся, і Волька раптам убачыў, што ў пакоі, акрамя яго, знаходзіцца яшчэ адна жывая істота. Гэта быў худы і смуглы дзядок з барадой па пояс, у багатай чалме, тонкім белым шарсцяным кафтане, вышытым золатам і срэбрам, у беласнежных шаўковых шараварах і светла-ружовых саф’янавых пантофлях з высока загнутымі насамі.

— Апчхі! — аглушальна чхнуў невядомы дзядок і ўпаў ніц.— Вітаю цябе, о цудоўны і мудры отрак!

Волька зажмурыў вочы, зноў іх расплюшчыў: не, гэты дзіўны дзядок яму і сапраўды не мроіўся. Вось ён, паціраючы сухенькія далонькі і ўсё яшчэ не падымаючыся з кален, здзіўлена аглядаў разумнымі і не па-старэчы жвавымі вачамі мэблю ў Волькавым пакоі, нібы гэта было вялікае цуда.

— Вы адкуль? — асцярожна пацікавіўся Волька, павольна гайдаючыся пад самай столлю, нібы маятнік.— Вы... Вы з самадзейнасці?

— О не, о юны мой уладар,— напышліва адказаў дзядок, застаючыся ўсё ў тым жа нязручным становішчы і неміласэрна чхаючы,— я не з невядомай мне краіны Самадзейнасць. Я вось з гэтай тройчы праклятай пасудзіны.

З гэтымі словамі ён усхапіўся на ногі, кінуўся да пасудзіны, якая валялася паблізу і з якой яшчэ струменіўся невялікі дымок, і пачаў раз’юшана яе таптаць, пакуль ад пасудзіны не засталіся адны чарапкі. Потым дзядок з крыштальным звонам вырваў з барады валасок, парваў яго, і чарапкі ўспыхнулі нейкім небывалым, зялёным полымем і імгненна згарэлі без следу.

Але Вольку ўсё яшчэ не пакідала сумненне. Згадзіцеся, не так ужо лёгка адразу паверыць, што з маленькай, велічынёй з графін, пасудзіны можа вылезці чалавек.

— Нешта быццам не падобна...— з сумненнем прамовіў Волька: — пасудзіна была такая маленькая, а вы такі параўнальна вялікі.

— Не верыш, нікчэмны?! — злосна закрычаў дзядок, але адразу ж узяў сябе ў рукі, зноў упаў на калені і з такой сілай стукнуўся пры гэтым ілбом аб падлогу, што ў акварыуме прыкметна калыхнулася вада і сонныя рыбкі спуджана замітусіліся ва ўсе бакі.— Даруй мне, о юны мой збавіцель, але я не прывык, каб мае словы браліся пад сумненне... Ведай жа, самы блаславёны з отракаў, што я не хто іншы, як магутны і праслаўлены ва ўсіх чатырох краінах свету джын Гасан Абдурахман ібн Хатаб, гэта значыць сын Хатаба.

Усё гэта было так цікава, што Волька нават забыў аб тым, што ён вісіць пад столлю на лямпавым круку:

— Джын?.. Джын — гэта, здаецца, такі амерыканскі спіртны напой?..

— Не напой я, о дапытлівы отрак! — зноў ускіпеў дзядок, зноў спахапіўся і зноў узяў сябе ў рукі.— Не напой я, а магутны і бясстрашны дух, і няма ў свеце такога чарадзейства, якое было б мне не па сіле, і завуць мяне, як я ўжо меў шчасце давесці да твайго шмат і высокапаважанага ведама, Гасан Абдурахман ібн Хатаб, або, па-вашаму, Гасан Абдурахман Хатабавіч. Назаві маё імя першаму, які трапіць, іфрыту, або джыну, што адно і тое ж, і ты ўбачыш,— хваліўся дзядок,— як ён задрыжыць дробнымі дрыжыкамі і сліна ў яго роце перасохне ад страху.

І здарылася са мной — апчхі! — дзіўная гісторыя, якая, калі б яе напісаць іголкамі ў куточках вачэй, паслужыла б навукай для ўсіх. Я, няшчасны джын, не паслухаўся Сулеймана ібн Дауда — мір з імі абодвума! — я і брат мой Амар Юсуф Хатабавіч. І Сулейман прыслаў свайго візіра Асафа ібн Барахію, і той прывёў нас сілком. І Сулейман ібн Дауд — мір з імі абодвума! — загадаў прынесці дзве пасудзіны: адну медную, а другую гліняную, і заняволіў мяне ў глінянай пасудзіне, а брата майго, Амара Хатабавіча,— у меднай. Ён запячатаў абедзве пасудзіны, адціснуўшы на іх найвялікшае з імён алаха, а потым аддаў загад джынам, і яны панеслі нас і кінулі брата майго ў мора, а мяне — у раку, з якой ты, о блаславёны збавіцель мой,— апчхі, апчхі! — дастаў мяне. Хай прадоўжацца дні твае, о... Прабач мне, я быў бы невыказна шчаслівы даведацца пра тваё імя, цудоўнейшы отрак.

— Мяне завуць Волька,— адказаў наш герой, усё яшчэ павольна гайдаючыся пад столлю.

— А імя шчаслівага бацькі твайго, хай будзе ён блаславёны на векі вякоў? Скажы мне самае пяшчотнае з яго імёнаў, бо ён сапраўды варты вялікай любві і ўдзячнасці — чалавек, які падарыў свету такога паважанага нашчадка.

— Яго завуць Аляксей. А самае пяшчотнае... самае пяшчотнае яго