Брэсцкая крэпасць [Кастусь Губарэвіч] (fb2) читать постранично, страница - 5

са сваім горам!.. (Заплакала, утуліўшыся тварам у сцяну.) Не, я так далей не магу!.. Не магу!.. (Выбягае.)

Радыст. Я — крэпасць… Я — крэпасць! Прыём.

Паўза.

Багатаў. Радыст!

Радыст (здымае навушнікі). Слухаю, таварыш лейтэнант.

Багатаў. Што ў цябе там чуваць?

Радыст. Увесь эфір у немцаў… Нямецкія маршы, каманды, музыка… Глушаць — проста страх.

Багатаў. Разумееш па-іхняму?

Радыст. Збольшага.

Багатаў. Пра што яны там?

Радыст. Амаль увесь дзень Гітлер бушуе… Аж ахрып… Выхваляецца: быццам па пяцьдзесят кіламетраў рушылі па ўсяму фронту… Брэша, сабака.

Багатаў. Толькі пра тое нікому ні слова. Зразумеў?

Радыст. Зразумеў, таварыш лейтэнант.

Багатаў. Давай далей.

Радыст. Слухаю. (Надзявае навушнікі.) Я — крэпасць! Я — крэпасць! Прыём!

Паўза.

Вяртаецца Зімін.

Зімін (радысту). Ну, што?

Радыст. Усё тое ж, таварыш камісар.

Зімін. Ну гэта ўжо чортведама што!

Радыст. Глушаць, ніяк не прабіцца.

Зімін. Прабівайся, любы, як толькі можаш — прабівайся! Хоць кроў з носа!

Радыст. Батарэйку новую не шкодзіла б…

Зімін. Гэта не так проста, як табе здаецца… Паглядзеў бы, што робіцца за сценамі. Чуеш?.. Ну, Марасян! Ох жа малайчына! (Багатаву.) Прарвалася іх каля сотні… Ты бачыў бы, як ён шарахнуў па іх з засады!.. Шаткаваў з кулямётаў, што тую капусту! Не вытрымалі, халеры, пяткі паказалі! Пагнаў іх Марасян, але боязна, каб не зарваўся. Чуеш, лейтэнант, сёння над сценамі прагрымела наша першае «ўра» ў знак першай перамогі!.. Буду жывы — прадстаўлю Марасяна к Герою! Далібог, прадстаўлю!

Уваходзіць стомлены, запылены Трубачоў.

Трубачоў!

Трубачоў. Я.

Зімін. Як ты сюды?

Трубачоў. Мне сказалі, што вы тут.

Зімін. Я ж думаў, што ты ў 44-м!

Трубачоў. Дзе вы бачылі! Амаль цэлы дзень прабіваўся да свайго палка, ды так і не прабіўся…

Зімін. Авілава не сустракаў?

Трубачоў. А ён, відаць, у 44-м.

Зімін. Няма яго там.

Трубачоў. Ну от табе і маеш… Камандзіра палка няма, намеснік не можа прабіцца, уяўляю, што там зараз. (Стомлены, прысеў на табурэтку.)

Зімін. Што там зараз — магу загадзя сказаць: хаос! Як і ва ўсёй крэпасці. Эх, Авілаў, Авілаў!.. Убачыць бы цябе зараз… На калені б стаў… У нагах поўзаў бы… Хоць на чорта яму маё пакаянне!.. Ён і не зірнуў бы на мяне… А чалавека судзіць збіраліся, што прадбачыў сённяшні дзень! Як бы мы глядзелі яму ў вочы — не ўяўляю!.. Як бы я хацеў пабачыць цябе сёння!..

Сцэна патанае ў цемры. У святле пражэктараў — твар Авілава.

Авілаў. Не бядуй, камісар… Можа яшчэ і пабачымся… А я жывы! Жывы і вяду бой ва Усходнім форце! (Зумер.) Хвілінку, камісар… (Падымае трубку.) Першы слухае… Што?.. Танкі?.. З Паўночных варот?.. Усю артылерыю супраць варот!.. Зеніткі — таксама! Прапусціш хоць адзін — галаву скручу! Зразумеў?.. Ды грамчэй адказвай!.. Ну вось. Усё. (Кладзе трубку.)

Асвятляецца частка каземата. Прыбягае лейтэнант Радчук.

Радчук. Дазвольце!

Авілаў. Што ў цябе?

Радчук. На валу Паўночных варот заляглі немцы!

Авілаў. Хто ў абароне?

Радчук. Чалавек трыста з усіх часцей гарнізона. Разам са мной прыйшлі і заселі там.

Авілаў. Разбі іх па тры роты.

Радчук. Слухаю.

Авілаў. Роты правага, левага і цэнтральнага крыла.

Радчук. Ёсць.

Авілаў. Вазьмі ў артдывізіёне гранаты і перадай на абарону варот.

Радчук. Ёсць.

Авілаў. Па валу — агонь са счацвяронага кулямёта!

Радчук. Ёсць — агонь!

Авілаў (прыглядаецца да Радчука). Ты чаго… зніціўся? Дрэйфіш?

Радчук. Не дрэйфлю, таварыш маёр!

Авілаў. Ты мне тут мандраж не разводзь! Калі што заўважу — прыстрэлю к чортавай мацеры, і рука не скаланецца!.. Не хапала, каб і байцы, гледзячы на цябе, зубамі пачалі клацаць са страху!

Радчук. Не будуць, таварыш маёр!

Авілаў. Ты дзе, між іншым, майго ваенурача падзеў?

Радчук. Не ведаю, таварыш маёр, мы развіталіся яшчэ да артналёту.

Авілаў. Бабнік шалапутны. Лындаў да світання, а цяпер — не ведаю!.. У мяне тут раненых — штабялі, а праз цябе яна не паспела прыбыць у размяшчэнне часці!

Радчук. Калі яшчэ жывая — прыбудзе!

Авілаў. Прыняць камандаванне цэнтральным крылом форта!

Радчук. Ёсць — прыняць камандаванне! Дазвольце ісці?

Авілаў. Падцягні штаны, рэмень… Вось так… Ідзі!

Радчук выбягае, але сутыкаецца на парозе з Аксінняй.

Аксіння. Выклікаў мяне?

Авілаў. Выклікаў.

Аксіння. У чым справа? Хутчэй! Мне некалі.

Авілаў. Ты для мяне зараз не жонка, а сувязная! I размаўляй з камандзірам як мае быць! Зразумела?

Аксіння. Зразумела.

Авілаў. З Каламійцавым сувязь перарвана. Прабірайся да яго ў роту і перадай мой загад — праверыць усе супрацьгазы. Немцы рыхтуюцца закідаць яго роту слёзатачывымі