Руны Перуновы [Рыгор Барадулін] (fb2) читать онлайн
[Настройки текста] [Cбросить фильтры]
Барадулін Рыгор
РУНЫ ПЕРУНОВЫ
Выбраныя творы
НАВАТ ВЕЦЕР ГНЁЗДЫ ЎЕ
Субяседнік Паэта зусім не чытач. Субяседнікі Паэта — Ен і Яна. Бог і Вечнасць. Больш размаўляць Паэту няма з кім і няма пра што.
Але што да Паэта Богу і Вечнасці? Калі наперад ведаюць яны ўсё тое, што ён скажа, бо самі ж і нашэптваюць, і падказваюць яму магічныя словы, падаюць таямнічыя знакі...
Ім цікава: «Ці ўгадае?» — іх займае Гульня.
Паэт — дзіця, Бог і Вечнасць — таксама дзеці.
Тым часам нехта з дарослых будзе сур'ёзна даводзіць мне, што Рыгор Барадулін — у адрозненне ад Янкі Купалы — версіфікатар. Што ж, няхай сабе, але з адным істотным удакладненнем: у адрозненне ад геніяльнага паэта Янкі Купалы геніяльны паэт Рыгор Барадулін яшчэ і геніяльны версіфікатар.
Як-ніяк стагоддзе прамінула.
Адлегласць у сто гадоў наша паэзія прабегла, нібы алімпійка. Нягледзячы на ўсе бар'еры на дыстанцыі. На ямы з крывёй, на лесапавалы. Гэта фенаменальная з'ява ў сусветнай культуры, з чаго і вынік феномен Рыгора Барадуліна. I не самоціцца б нам, жалячыся, што ўсё нашае прахне, а шчаслівіцца тым, што красуе.
Зашмат у белым свеце суму беларускага. Дальбог, замнога.
I старац зношаны і маладзён,
Ніхто і не падумае, што зрэшт
Ен — саркафаг сваіх пражытых дзён.
«Першыя — навечна першыя і палепшыць іх немагчыма», — напісаў у прадмове да барадулінскага «Збору твораў» Васіль Сёмуха, маючы наўвазе Купалу, Коласа, Багдановіча. Яно так. Як і тое, што ўжо цяпер відавочна: Барадулін разам з імі, роўны сярод роўных.
Роўных яму няма сярод сучаснікаў. Ен адзіны, хто здолеў, як і тыя першыя, якіх немагчыма палепшыць, увабраць у сябе ці не ўсю беларускую спрадвечнасць. У якой нават вецер гнёзды ўе.
Хрышчоны ва ўніяцтве, ён называе сябе крывічом і кшчоным паганцам. Друвінам. Называе нездарма, бо ўвабраў у сябе ці не ўвесь крывіцкі дух, удыхнуўшы з ім усю мову крывіцкую. Ен адзіны беларускі паэт, які існуе толькі ў мове і выключна ў ёй. Існуе гэткім жа неверагодным цудам, якім сама мова існуе ў пабураным — альбо дасюль не створаным — беларускім свеце.
Музыка не патрабуе перакладу, паэзія не перакладаецца. Геніяльны паэт роўны самому сабе толькі на сваёй мове. Рыгор Барадулін якраз гэткі паэт, роўны самому сабе адно па-беларуску. Зрэшты, як і народ роўны самому сабе толькі на сваёй зямлі з усім сваім.
Яно не азначае, што не трэба мкнуцца ў свет... Яшчэ як трэба — мы і так ужо ўсіх пераседзелі ў лясах ды балотах. Пакуль выжывалі — жыццё йшло.
Што істотна, для Барадуліна не існуе калізіі паэт і народ. Прынамсі гэтак, як існавала яна для Купалы: «Па колькі нам дасі чырвонцаў, калі мы пойдзем за табой?..» Калі Барадулін і вылучае сябе з народа, дык толькі тым, што, пакуль народ спіць, ён робіць ягоную народную работу: мовастваральную. Прачнуўшыея, народ знойдзе ў Барадуліне тое, што і не сніў.
Уявіце, якім выданнем з выданняў стане некалі слоўнік мовы Рыгора Барадуліна. З якога хтосьці дазнаецца, што ўручча — не адно мікрараён Менска, дзе чамусьці няма ручаёў.
Нязмушанасць метафары, палётная лёгкасць радка, электрычнай дугой са словам счэпленае слова — гэтак паўстагоддзя таму пачынаўся Рыгор Барадулін. Кнігамі «Нагбом», «Неруш», «Рум», «Абсяг»... У маладосці — пры гульні з Богам і Вечнасцю — яно не дзіва: кіпень вершаў. Але і ва ўзросце сямідзесяці гадоў, калі пачуваешся «як беспрытульны дым, перад якім пазачынялі дзверы», ён стварае «Ксты» — кнігу-малітву, кнігу духоўнай паээіі, пранізаную энергетыкай. Выпадак зноў жа, як амаль усё, што звязана з Барадуліным, фенаменальны.
Кніга «Ксты» яшчэ на вянец, амаль да даху ўзвысіла сцены храма, які ўсё жыццё ўзводзіць Рыгор Барадулін. Але да крыжа — далёка, да неба — высока... I ён піша новыя вершы, кладучы на вянец «Кстоў» вянец «Рунаў Перуновых».
Гэткае дойлідства заслугоўвае не абы якой адзнакі... Пасля прэзентацыі кнігі «Ксты», якая адбылася ў Менску ў касцёле св. Сымона і св. Алены, усе прысутныя там разам са святарамі прыйшлі да думкі, што такой адзнакай магла б стаць Нобелеўская прэмія. На што ўсе разам, памаліўшыся, і пачалі працаваць.
Дай Божа, каб праз Рыгора Барадуліна (як і праз Васіля Быкава, чаго, на жаль, не сталася, не паспелася) Нобелеўскай прэміяй узнагародзілася ўся наша нацыянальная культура, літаратура, паэзія, а найперш — мова. Тая самая, якая выстаяла, выжыла на-суперак знішчэнням. Тая самая, праз якую мы — не на пустым месцы. Тая, якая для Рыгора Барадуліна — ад мамы Голас. Урэшце, тая, на якой чуе нас Бог — і ці прымае, ці не прымае нашы малітвы.
Уладзімір Някляеў
НАШЧА
Песня над песнямі Саламовнава
Псальмы
Я выйшаў насустрач чужынцу,
і ён пракляў мяне ідаламі сваімі.
Псальм 150:6
* * *
Усюды ходзяць бязбожныя, калі
нікчэмнасць з сыноў чалавечых узвысілася.
Псальм 11:9
* * *
Вусны ўзносяць да неба – а іхны
язык па зямлі валачэцца.
Псальм 72:9
* * *
Бо не ад усходу і не ад захаду
і не ад пустыні ўзвышэнне...
Псальм 74:7
* * *
Я зрабіўся як сыч у руінах…
Псальм 101:7
* * *
Сонца ведае свой захад.
Псальм 103:19
* * *
Каб пачуць стогны вязняў…
Псальм 101:21
* * *
Ці на неба ўзыду – Ты там;
ці сыду ў апраметную – і там Ты.
Псальм 138:8
* * *
Праўда пойдзе перад Ім,
і на дарогу паставіць свае ступакі.
Псальм 84:14
* * *
Хто з плачу нясе насенне,
вернецца з радасцю,
несучы снапы свае.
Псальм 125:6
* * *
Узнаві нас, Божа ратунку нашага,
і спыні абурэнне Сваё намі.
Псальм 84:5
* * *
Нахілі, Госпадзе, вуха Сваё,
і пачуй мяне...
Псальм 85:1
* * *
Ты паставіў зямлю
на цвёрдых асновах...
Безданню, як вопраткаю,
накрыў Ты яе...
Псальм 103:5–6
* * *
Ісціна ўзнікне з зямлі, і праўда
прыхіліцца з неба...
Псальм 84:12
* * *
На горах воды стаяць.
Псальм 103:6
* * *
Няхай прынясуць горы мір людзям
і пагоркі праўду...
Псальм 71:3
* * *
Хай у далоні пляскаюць рэкі...
Псальм 97:8
* * *
Няўжо не ўрымсцяцца беззаконнікі,
якія народ мой ядуць, быццам хлеб?
Псальм 13:4
* * *
Бо ў смерці няма пра Цябе
памятання: у магіле хто
Цябе славіць будзе?
Псальм 6:6
* * *
Высахла ад маркоты вока маё,
пастарэла яно праз маіх ворагаў.
Псальм 6:8
* * *
Вычарпалася ў скрусе жыццё маё,
і леты мае ў стагнотах...
Псальм 30:11
* * *
Дзень дню перадае слова, і ноч
ночы адкрывае веды.
Псальм 18:3
* * *
Ненавіджу шаноўцаў
марных ідалаў…
Псальм 30:7
* * *
Не схавай ад мяне аблічча
Свайго...
Псальм 26:9
* * *
Калі я пайду далінай
смяротнага ценю...
Псальм 22:4
* * *
Яліны – пад жытло буслам...
Псальм 103:17
* * *
З улоння дзянніцы падобнае
да расы Тваё нараджэнне.
Псальм 109:3
* * *
Пастаў над імі бязбожнага,
і д’ябал хай стане праваруч яго.
Псальм 108:6
* * *
Пройдзе над ім вецер, і няма яго,
і мейсца ягонае ўжо не пазнае яго.
Псальм 102:16
* * *
А тыя, што нас паланілі,
песняў ад нас патрабавалі,
а нашыя прыгнятальнікі –
весялосці…
Псальм 136-3
* * *
Як бацька даруе сынам,
так даруе Госпад тым,
хто баіцца Яго.
Псальм 102:13
* * *
Не сплю і сяджу,
як адзінокая птушка на даху.
Псальм 101:8
* * *
Уздыманне рук маіх –
як ахвяра вячэрняя.
Псальм 140:2
* * *
І просяць хлеба з руінаў сваіх...
Псальм 108:10
* * *
Дні чалавечыя – як трава...
Псальм 102:15
* * *
Хай памножацца смуткі ў тых,
што цякуць да бога чужога...
Псальм 15:4
* * *
Каб не заснуў я сном смерці...
Псальм 12:4
* * *
Дабрашчасны, хто возьме і заб’е
немаўлятак тваіх аб камень!
Псальм 136:10
* * *
Народ, якога я не ведаў,
служыць мне...
Псальм 17:44
* * *
Чалавек падобны дыханню...
Псальм 143:4
З нямецкае
Яе светласці Свечцы
З польскае
Айцу Аляксандру Надсану
Айцу Андрусю Абламейку
Маі Грыбоўскай
РЫМСКІ ДЫПЦІХ
УЗРУШЭННЕ
Яну Паўлу ІІ
І
ІІ
Канец такі ж небяспечны,
як і пачатак.
Ян Павел ІІ
Рым – ВушачаЛіпень – жнівень 2004 г.
ТРЭБА ДОМА БЫВАЦЬ ЧАСЦЕЙ
Б'ецца, ўецца шпаркі, лёгкі
Сінякрылы матылёк.
Максім Багдановіч
1952
Міколу Прашховічу
Litwo! Ojczyzno moja!
Ty jesteś jak zdrowie...
Адам Міцкевіч
Алесю Камоцкаму
Памяці Алеся Адамовіча
ЗЯЗЮЛЕНЬКА БАРАВАЯ
Вушацкае паданне
ВУЧЫЦЦА ДЫХАЦЬ ПАЖАР
З цыкла «Біблейскія балады»
З музея Уладзіміра Караткевіча
АДХІНУЦЬ НЕБАКРАЙ
Пётру Кухарскаму
Пётру Кухарскаму
Кажуць, што дом, з вакна якога
выкінулася Яўгенія Янішчыц,
пабудаваны на могілках,
дзе пахавана Марына Мнішак...
Памяці Юзэфы Кухарскай-Кастрыцнікайтэ
Пімену Панчанку
Рыгору Сітніцу
Марыі Андруковіч — з падзякай за аер
Памяці Васіля Быкава
Последние комментарии
1 час 20 минут назад
1 час 23 минут назад
1 час 29 минут назад
1 час 41 минут назад
1 час 50 минут назад
1 час 55 минут назад