Вясной з'явілася іх-сем
Свет новы будаваць,
А восенню прыйшло яшчэ
Іх семдзесят і пяць.
3 Самарскае дывізіі
Было найбольш за ўсіх —
Балотных здольных піянераў,
Ахвочых, маладых.
Прыйшлі і фрунзеўцы варочаць
Супольна цаліну,
На дрэмлючых спрадвеку землях
Заводзіць навіну.
Таксама і з Чангарскай
Дывізіі ўдалой
Сюды з'явілася іх восем
Наступнаю вясной.
Жаданне ладзіць новы лад
Сюды ўсіх прывяло,
Надзея, вера ў лепшы час —
Багацце іх было.
Не страшны смелым ім былі
Спякота, халады,
Асенняя слата, імжа,
Снягі, марозы, льды.
А Забалоццем той бугор
Зваў паляшук здаўна,
Дзе першы раз нагу сваю
Паставіў камунар.
Балота, забалаць балот,
Як там ні называй,
Але ступіў тут бальшавік —
Ён зменіць гэты край.
Палаткі, пілы, тапары
Прывалаклі з сабой.
I згодна, як адной сям'ёй,
Пайшлі ў рашучы бой.
Адны ў дрыгве карчуюць гаць —
Паўзуць уверх карчы,
Другія вараць у катлах
Ім скромныя харчы.
А трэція цягаюць лес,
Каб збудаваць барак…
Ў палатцы добра ўлетку жыць,
Але зімой — не так.
Карчуюць нетру дзень у дзень
Удоўж, ушыр, углыб;
Палаткі з імі след у след,—
Другіх няма сяліб.
За крокам крок, за метрам метр,
За гектарам гектар —
Чысцее поле тарфянішч,
У сонцы ўжо абшар.
Кіпіць работа, як нідзе,
Гарыць ажно яна ў руках,
Што знача праца ў грамадзе,
Які палёт, які размах!
Здавалася б, чаго хацець,—
Працуй ды весела пяі,
Але павук расставіў сець
У камунарскае сям'і.
I пазіраюць спадылба,
Як бы тачыў на іх хто нож,
Там-сям прарвецда і кляцьба,
Скрабецца ў сэрцы нейкі смоўж.
У камуне быццам нелады,
Бы менш дабра, а болей зла..
А таго ліха, той бяды
Прычына простая была.
3 васьмі чангарцаў пяцярых
Няўдалых выйшла змагароў:
Яшчэ нявольніцкіх, старых
Не пазбыліся ланцугоў.
Камуна ім была няўцям,
Трымаліся, як дзікуны;
Палатку й то асобна там
Сабе паставілі яны.
Імкнуцца быць не на віду,
Самі сабой гуляюць, спяць,
Ўсю неспакояць грамаду
Нягодных «камунараў» пяць.
Работа ў іх — курам на смех,
Работа іх ідзе за плот,
А як пасееш, так пажнеш,
Такі мець будзеш умалот.
Работа валіцца ім з рук,
Ды йшчэ давай круцель-муцель:
Каб, мабыць, менш было дакук,
Аддзельна ўзялі сабе дзель.
Ды на «дзялянцы» на «сваёй»
На месцы топчуцда, як цьмы;
3 бязглуздай працаю такой
Не дачакацца вам вясны.
I камунарам іх цярпець
Не стала болей ужо сіл;
Няхай пустуе лепей клець,
Чымся заводзіць у ёй пыл.
Хвалюецца люд малады,
Склікае сход аднаго дня.
На сход прыйшоў, як заўсягды,
Таварыш Модзін — старшыня.
I слова ўзяў, і кажа так:
— Тут не прыстанішча у нас
Для гультаёў і для гуляк,
А месца для працоўных мас.
Мо й смачны хлеб вам дармавы,—
Малая ж гэтакім цана.
Камуне не патрэбны вы,
Без вас абойдзецца яна.
Адзін з пяцярых:
— Ды як жа так?
Працуй, працуй,
Адно багно,
Ў дрыгве начуй,
Ні табе сон,
Ні ў час яда,
Сячэ камар,
Смярдзіць вада.
Адзін з камунараў:
— А што ж, вы мо хацелі б
Пуховае пасцелі?
Гарэлкі пяць бутэлек,
Як бы дзе на вяселлі?
Каб на стале бліноў і сала
Гара высокая ляжала,
Ды не рабіць зусім нічога
Ні для сябе, ні для нікога?
Другі з пяцярых:
— Ты контрафалдаў
Нам не мялі,—
Свабодных земляў
Шмат на зямлі.
Не трэба нам
Тваіх балот,
Дзе ногі сам
Паломіць чорт.
Адзін з чангарцаў
(да пяцярых):
— Як вам не сорам, як не стыд
Сябе так весці між братвы!
Чангарцы вы дасюль былі
I не чангарцы ужо вы!
Як добрых тутка вас прыняў
Камуны вольнай калектыў,
Каб вольна, згодна, без прынук
3 балота йсці да яснаты.
I праўду кажа старшыня,
Да слоў яго і я дадам:
Вы нашай здрадзілі сям'і —
Не месца ўжо ў камуне вам!
Другі з камунараў:
— Ды што з імі цацкацца,
Ды што валаводзіцца?
Без гэткіх камуншчыкаў
Камуна абойдзецца.
Не нам з адшчапенцамі
Такімі ўжо братацца,
3 няўдалай «брыгадаю»
Пара нам рассватацца!
Трэці з камунараў:
— Пад партыйным кіраўніцтвам
Працуем на якасць,
Нам урад ідзе насустрач
I наша грамадскасць.
За ўсім крэпка назіраем
Вокам гаспадарскім
I мітрэнжыць не дазволім
Лад наш камунарскі.
Ці то лодыр, ці прагулыпчык —
Тут не жыць такому…
Забірай манаткі з хаткі,
Выбірайся з дому!
Старшыня Модзін:
— Таварышы, цішэй!
А то ўжо надта громка,
У нашай грамадзе
Яно як бы й няёмка.
3 усіх вашых прамоў
Мне ясна тут адно:
3 камуны трэ было
Іх выключыць даўно.
Але, як проста кажуць,
Лешп позна, як ніколі;
Я галасую справу,
Як быць тут — ваша воля!
Хто «за», за выключэнне,—
Прашу падняць тых рукі.
Хто проць, хто устрымаўся? —
Няма. Без лішняй мукі.
Прайшло аднагалосна,
Каб выключыць за барскасць
3 камуны пяцярых тых
3 дывізіі Чангарскай.
Чацвёрты з камунараў:
— Ды выдаць ім паперы
I прыпісаць за кару,
Каб у Саюзе зналі,
Што з іх за камунары.
А траіх чангарцаў
Працуе й сягоння
На тых раскаваных
Камунарскіх гонях.
Як з плеч гара звалілася
3 нялёгкай гэнай з'явай.
3 «пяцёркай» расквіталіся
I далей зноў за справу.
У думках прасвятлелася
У камунараў нашых,
Камуне новастворанай
Разлад ужо не страшан.
Кіпіць работа цяжкая
Ад рання і да ночы,
Ніхто не йдзе з дакорамі —
Такі ўжо люд рабочы.
Загон балотны шырыцца,
Ачышчаны з карэння,
Іграюць пілы пілынчыкаў —
На дошкі йдзе бярвенне.
Адны рыхтуюць торфішча
Для севу безупынку,
Другія — дрэва звонкае
Пад новыя будынкі.
Цягнулася так месяцы,
Ды выплыла такое,
ІПто не хапае нечага
Камуне маладое.
Яны ўсе аглядзеліся,
Што ў іх няма жанчынаў,
Што так без гаспадыніных
Рук трудна жыць мужчынам.
Сход. На сходзе, як звычайна
Старшынёй таварыш Модзін;
3 нейкай думкаю патайнай
Сход вачыма ён абводзіць.
— Буду коратка мець слова,—
Кажа ён, як бы меў клопат: —
Для камуны нашай новай
Жанчын трэба, ну, і ўсё тут.
— Трэба! Трэба! — стогалосна
Загучэла гулка маса,
Ажно рэха пайшло ў соснах
Ад тэнораў і ад басаў.
— Галасую! — крычыць Модзін.
— Так прыняць? нашто час траціць!
I прынялі, і ніводзін
Проць не меў чаго сказаці.
— Дык вось, — Модзін далей кажа,
Па чарзе дадому едзьце,
I хай кожны з вас разважа,
Як і што мець на прымеце.
Ліквідуйце гаспадаркі —
Парасят, авечак, коні,
I прывозьце у камуну
Камунаркі, хоць сягоння.
Хто жанаты — вязі жонку,—
Без падушкі ці з падушкай;
Хто не мае жонкі,— звонку
Пашукай сабе падружку.
Пасля гэтакай прамовы
Ідуць весела дахаты,
Усе давольны з пастановы —
Нежанаты і жанаты.
I жаніцца, дык жаніцца,—
Байцы рады пастарацца,—
Святлей будзе у святліцы,
Ямчэй пойдзе ў полі праца.
А ў рабоце на балоце
Немалая будзе помач,
Бо жанчына пры ахвоце
Не паддасца ўжо нікому.
Шум і гоман вакол,
А што за навала?
То камуна ужо
Ўдвойчы большай стала.
I работа пайшла
Там спарней удвое,
Камунарскі народ
Ходзіць буйным роем.
Ідзе ў свет новы год —
Дзевяцьсот трыццаты;
Які ж будзе, які:
Бедны ці багаты?
Бягуць дні, як вада,
Снег ужо сыходзіць —
Сваё права вясна
На зямлі заводзіць.
Лес зялёны шуміць,
Песнямі заліўся,
Над палянкай цвірчаць
Жаўрукі у высі.
А ў камуне, глядзі,
Вялікае свята:
Трыста гектар зярна
Засеяў ім трактар.
Пахаджаюць сабе
Зважна камунары
Каля першай сяўбы,
Як тут гаспадараць.
Пахадзілі сабе
Ды зноў у балота —
Карчаваць ды араць
Ударнаю ротай.
А на рэчцы на Арэсе
Сталася прыгода:
Ідзе наступ на балота
3 поўначы, з усходу.
Там красуе ўжо камуна
На тарфянні бурым…
Паляшук жа адзіночка
Ўсё йшчэ бровы хмура.
Не хмурыся, добры дзядзька,
Гэтак хмурна, сумна!
Для тваёй жа лепшай долі
Вырасла камуна.
А па рэчцы па Арэсе
Бегае «маторка»; —
Стары човен, як карыта,
Пазірае горка.
Дажывае свайго веку
На яве ўжо новай,
Бо ўжо човен у Палессе
Ўрэзаўся сталёвы.
Новы човен сілы повен,
Гордасцю лялее…
Паланеецца Арэса
Чырвонай лілеяй.
А на рэчцы на Арэсе
Тэмп узяты шпаркі:
Камунары, камунаркі
Глядзяць гаспадаркі.
Тут спаборніцтва ў пашане,
Ударніцтва такжа,
Кожны месца сваё знае,
Бо іначай — як жа?!
Не пагаснуць для іх зоркі,
Як дасюль не гаслі;
Пашыраецца камуна,
Пашырае яслі.
А на рэчцы на Арэсе
Растуць акцябраты,
Піянеры, камсамольцы —
3 бальшавіцкім гартам.
Расце змена камунарам
Стойкім, гартаваным.
Служыць будуць камунарству
Як бацькі, аддана.
Не папусцяць сябе ў крыўду
Ў буры, ў ліхалецці;
Для іх цэлы свет — край родны
Для іх сонца свеціць
А на рэчцы на Арэсе
Будынкі, будынкі!
Пахнуць соснаю смалістай,
Пахнуць свежым тынкам.
Сцены гладка склютаваны,
Стрэхі з бляхі белай,
Столь, падлога габляваны,
Вокны ў сажань цэлы.
Днём іх сонца асвятляе,
Электрыка — ўночы..
Так сабе сам іх пастроіў
Камунар-рабочы.
А на рэчцы на Арэсе
Многа, многа дзіва;
Жывуць сабе камунары
Весела, шчасліва.
Ды камуну сваю ладзяць,
Каб што дзе ды лепей,
Запяваюць гулка песні:
— Калі хто зачэпе,
Ды час прыйдзе, ды паклічуць
Да новай работы,—
Пойдзем асушаць з вінтоўкай
Пінскія балоты.
Я не буду ўнутр залазіць
Падзеяў саўгасных,
Апішу толькі, што бачыў
Болей-меней ясна.
Аб брыгадах аб ударных
Ўспомніць добрым сказам
Аб рабочых, трактарыстах —
Можа іншым разам…
Тут пачну я апісанне,
Як пішацца ў казках,
Бо іначай не выходзіць,—
Слухайце, хто ласкаў!
За гарамі, за даламі,
Ў балотах пустынных
Паўставала, вырастала
Новая краіна.
Непраходныя былі дзе
Балотныя гаці —
Там красуюць, там буяюць
Нівы, сенажаці.
Поле роўнае такое,
Бы стол габляваны,
Толькі, дзе самая ферма,
Высіцца паляна.
Ад вясны вясёлай, ранняй
Да восені познай
Пяе поле трактарамі
Весела, пагрозна.
Дзве чыгункі на саўгаскім
Сходзяцца вакзале;
Свішчуць, граюць паравозы,
Аж чутно ў Загаллі!
То прывозяць, шмат прывозяць
Па жалезных шынах —
Угнаенне пад насенне,
Трактары, машыны.
То вывозяць, шмат вывозяць
Грузаў вельмі цэнных:
Пянькі многа, бульбы многа,
Найболей жа сена.
А ў ім колькі інвентару
Вартасці вялікай —
Нежывога і жывога,
Не знойдзеш і ліку!
Саўгас — горад, не мястэчка,
Не які там Любань!
Лад-парадак, люду поўна,
Толькі глянуць люба.
Гаспадарнаму саўгасу
Ёсць чым пахваліцца:
Ў ім будынкі ў два паверхі,
Клуб, як у сталіцы.
Ёсць бальніца, у бальніцы —
I доктар, і фельчар,
Хто прыходзіць ці прывозяць —
Хворых лечаць, лечаць.
Ёсць аптэка, акушэрка —
Служыць, ну, за бабку,
Бо ў саўгасе тэмпы, тэмпы,
Не спяць людзі ў шапку!
На рабфаку на вячэрнім
Вучацца студэнты,—
Сваю цемру, некультурнасць
Знішчаюць дашчэнту.
А рабфакаўцаў нямала —
3 сем'яў больш бядачых;
А рабфакаўкі як глянуць,
Ажно сэрца скача!
Для рабочых, для работніц
Выгады, аж міла!
Яслі, лазня і прачкарня,
Колькі хочаш мыла.
Людзі там працуюць дружна,
Няма ўхілаў панскіх,
Бо народ усё савецкі,
Рабоча-сялянскі.
Ёсць, напэўна, недахопы,
Бо як жа іначай
Ў гаспадарстве, ў будаўніцтве?
Але іх не бачыў.
У саўгасе электрычнасць,
Віднаты без кошту,
Свая радыёўстаноўка,
Тэлефон і пошта.
Я закончу, бо апісваць
Прыйшлося б бясконца…
Наагул там ценей меней,
Болей кветак, сонца.
Последние комментарии
1 час 40 минут назад
4 часов 11 минут назад
4 часов 19 минут назад
1 день 15 часов назад
1 день 19 часов назад
1 день 22 часов назад