Гаспадар-Камень [Генрых Вацлававіч Далідовіч] (fb2) читать постранично, страница - 4

Часта, як бачылі, хадзіў i падоўгу стаяў каля Гаспадара-каменя.

Гарбацэвіч са злосці аперазаў сына вілкамі па спіне. А пасля адштурхнуў i палез сам. Сарваўся. Зноў пакараскаўся. Закрычаў, каб сын падапхнуў. I ўзлез. Як кот на гладкі слуп.

— Жылісты яшчэ, халера! — усміхнуўся стары Нямкевіч.— Насмалі далоні, дык i чорта за хвост утрымае.

Янка стаў на сані. Бацька — рукамі — пачаў класці на краі развалак i пасярод ix тоўстыя шчынкі сена. Дарога далёкая — трэба добра зладаваць, каб сані не заносіліся ўбок, не перакульваліся на паваротах. Хоць Янка ўжо сталы, але самую важную гаспадарчую работу бацька ўсё яшчэ бярэ на свае рукі — сее, клепле косы, копіць i стагуе сена, сам думае, колькі i што сеяць ці трымаць з быдла, а што збыць. Яго слова ў хаце — закон. Хоць ён i не назола, як сусед. Лічы, позіркам ці адным-двума словамі камандуе: схадзі туды, падай ці зрабі тое i тое.

Бацька не толькі працавіты, але i самаахвярна любіць работу, як той Віця скрыпку. Вось i цяпер стараецца з ахвотаю, з любоўю: падасць — ужо драўлянымі віламі — ахапак сена і, калі Янка прытопча, абыдзе i пільна агледзіць усё, вернецца i то падапхне дзе, то на сябе сена пацягне. Трэба ж ні напусціць, ні зарваць які бок. I самому прыемна, калi ўсё будзе спрытна, i налібацкія ды свае людзі смяяцца не будуць. Увагрэўся, зачырванеўся. Вось на хвіліну запыніўся, адплікнуў гаплік, загарнуў навушнікі ўгору. I цяпер, забыўшыся ды думаючы пра сваё, па даўняй прывычцы ўпірае языком пад верхнюю губу.

Бацька, як i кожны гаспадар, думаў, можа, у гэтыя хвіліны пра хуткую вясну, гадаў, колькі ў ix яшчэ засталося мяхоў бульбы, пшаніцы ці ячмепю, колькі чаго пасеецца i колькі застанецца i ці зойдзе ўсё гэта старое, як i жыта, за новы хлеб. А можа, думаў i пра іншае. Пра старэйшых сыноў, якія, да слова, апошні час прынеслі яму шмат клопатаў.

Янкавы ж думкі ў гэтыя спакойныя, марудлівыя хвіліны перакінуліся на запаветнае. На Мішукову Зосю.

«Чаму яна такая? — разважаў.— Нібы ружа... I файная, i калючая... Вочы красою сваёю адбірае, a ў рукі не возьмеш... З іншымі хлопцамі i гаворыць, i жартуе. Ca мною — не. Сыдземся на якую хвіліну — маўчыць. Загавару — кіне ў адказ два-тры непрыветлівыя словы i ходу».

Бацька перапыніў гэтыя яго думкі — падаў сюды, наверх, гладкую яловую жэрдку.

— Роўна, пасярод кладзі,— напомніў, павучыў як малога.

Янка прымеркаваў, паклаў жэрдку пасярэдзіне, надняў камель, каб бацька зачапіў за яго пастронак. Бацька стаў у перадку, абціснуў абедзвюма рукамі сена, раз-другі на выразанай на камлі ямачцы закруціў пастронак, Янка аблёг грудзінай на жэрдку, націснуў яе колькі мог уніз. Адпусціў. Бацька падштурхнуў камель жэрдкі, пайшоў у хвост саней i накінуў на вяршок вяроўку. Уціснуўшы, завузліў яе. А тады ўзяўся падаваць сена. Каб i лепш укласці, i каб ён, Янка, мог смялей хадзіць туды-сюды, таптаць, не баючыся абсунуць які бок.

«Трэба мне быць смялейшым... — сам сябе павучаў Янка.— Калі буду баяцца, чакаць, што яна пераменіцца, дык яшчэ возьме i прыедзе да яе ў сваты які смелы з чужой вёскі. З Налібак ці з Дзераўной. Там хлопцы баявыя...»

2.

— Во вазок! — цмокаў нізкі, таўсматы Гарбацэвіч, абыходзячы іхнія сані з сенам з усіх бакоў. У руцэ трымаў торбу з харчам. Вярнуўся сюды, да ix.— I спрытны, i добра ўціснуты! Пудоў дык пудоў на ім!

— Вазок як вазок,— нібы з абыякавасцю за сваю работу адказаў бацька.— Колькі там тых пудоў! Добрая капа, не больш.

— Не, Ясь, не кажы,— вялікія лупаватыя Гарбацэвічавы вочы блішчэлі ад зайздрасці. Шчокі з густой сівай шчэццю чырванеліся, як у маладога. I тоўстая кіпка-бульбіна на носе ружавелася.— Не капа. Усе ж у вёсцы ведаюць, якія ты стагі ставіш. I той,— кіўнуў на другі стог,— вялізны. Мае стагі намнога меншыя. Быццам копкі, як ты кажаш.

«Баіцца, каб яго Гнядая не падарвалася... — па-свойму зразумеў суседавы захапленні Янка.— Але мала калі скажа тое, што думае. Хітры, як ліс. Як карчмар Шлёма. Не дарэмна ж з тым гешэфты мае...»

Янка зірнуў на аднагодка Віцю — той які ўжо тыдзень няголены, але не з густой шчэццю, як у бацькі ці ў яго, Янкі, а з рэдзенькім светлым пушком пад носам i на шчоках, мала большым, чым у яго сястры, Анелькі, у аблезлай заечай, усё яшчэ завязанай пад падбародкам аблавушцы, у латаных-пералатаных, некалі пафарбаваных сажаю, а цяпер аблезлых портках, нібы жабрак, стаяў i пазіраў на ўсё — на сані з сенам, на агонь, што паспеў ужо раскласці Янка — з абыякавасцю. Янкавага позірку не вытрымаў. Зірнуў, бліснуў бялкамі i апусціў галаву.

«I чаму ён такі белы? — здзівіўся Янка.— Як без крыві. Няўжо туга па скрыпцы ссушыла? Ці якая страшная хвароба ў яго сярэдзіне сядзіць?»

— I сена ў цябе лепшае,— усё яшчэ цмокаў Гарбацэвіч.— Зялёненькае. Трава адна. A ў мяне чорнае. I абы-якое. Горкае. Елка ды бабок.

— Ты, Пётрык, як тая зайздросная баба...— усміхнуўся ў вусы Нямкевіч.— Вот у суседа дык усё большае i смачнейшае... Хоць, помніш, пападдзя на вяселлі нашага Гіполя падпіла i жартавала: мне не трэба мужчына малы, мне не