Жывы покліч [Генрых Вацлававіч Далідовіч] (fb2) читать постранично

Генрых Далідовіч ЖЫВЫ ПОКЛІЧ

Выбранае

Падрыхтаванае на падставе: Генрых Далідовіч, Жывы покліч: Выбранае / Прадм. А. Марціновіча: — Мн.: Маст. літ., 1995.— 558 с.

ISBN 5-340-01337-5

УДК 882.6-3

Copyright © 2013 by Kamunikat.org 

ЗАЎСЁДЫ БЫЦЬ ЧАЛАВЕКАМ

Пачну як да мяне гэта рабілі многія. З прапісной ісціны, але без яе ў дадзеным выпадку ніяк не абысціся. Няўмольны час у сваёй хадзе. Здаецца, зусім яшчз нядаўна, недзе ў другой палове шасцідзесятых гадоў, крытыка дый самі чытачы ўважліва прыглядаліся да першых публікацый самага маладога тагачаснага пакалення беларускай літаратуры — паэтаў, празаікаў, якія нарадзіліся ў першы i наступны пасляваенныя гады. A глядзіш, аўтары гэтыя (не буду называць прозвішчы, каб каго-небудзь незнарок не прамінуць) ужо маюць на творчым рахунку добры дзесятак кніг, рыхтуюцца адзначаць сваё пяцідзесяцігоддзе.

Час няўмольны ў сваёй хадзе, але ён, час гэты, тым i цікавы, што заўсёды дазваляе i падсумаваннем заняцца, а не толькі ca смуткам азірацца на «змарнаваныя гады». Звычайна кожны робіць гэта сам. Найчасцей на душэўнай патрэбе, калі не-не дый з'явіцца думка: a ці так жыў, як трэба, ці дасягнуў таго, чаго хацеў, ці не схібіў перад сябрамі i перад уласным сумленнем.

У творцаў жа становішча па-свойму адметнае. Яны таксама гараць гэтым жаданнем разабрацца ў саміх сабе, азірнуцца на пражытае.

Аднак робяць за ix гэта людзі ў нейкай ступені староннія. Староннія i ў той жа час зацікаўленыя — чытачы, гледачы, слухачы.

Цяпер, дарагія чытачы, надобная магчымасць даецца вам — далучыцца да лепшых старонак прозы вядомага беларускага пісьменніка, лаўрзата Літаратурнай прэміі імя Івана Мележа Генрыха Далідовіча. Не сумняваюся — гэта будзе не першае знаёмства, а вяртанне ў свет, ужо вядомы, да герояў даўіго блізкіх. Вяртанне да радасці. Той самай, часам i даўняй, якая авалодвала кожным, хто ўжо меў магчымасць сустрэцца з такой жыццёвай, вострапраблемнай (па яе маральнай напоўненасці) i ў той жа час надзіва прасветленай, лірычнай, a ў многіх месцах i паэтычнай, прозай пісьменніка.

Для адных знаёмства гэтае пачалося з першай кнігі Г. Далідовіча «Дажджы над вёскай», што выйшла ў 1974 годзе. Для другіх — з наступнага зборніка «Цяпло на першацвет» (ён датаваны 1976 годам). Магчыма, першае ўваходжанне ў свет герояў празаіка было звязана з цудоўнай кнігай «Маладыя гады» (1979). Калі доўжыць гэты спіс, у яго трапяць шмат якія зборнікі апавяданняў i аповесцяў пісьменніка, a ў ім годна пачуваць сябе будуць тры раманы «Гаспадар-камень», «Пабуджаныя», «Свой дом», аб'яднаныя ў трылогію, назву якой даў першы твор.

Тым самым Г. Далідовіч-пісьменнік, можна сказаць, добра знаёмы, але, як i кожны сапраўдны творца, ён пры кожнай новай сустрэчы з яго творамі (i не толькі новымі, a i ранейшымі) усе болей раскрываецца лепшымі якасцямі свайго таленту. Глыбокім псіхалагізмам, своеасаблівай настраёвасцю, багаццем мовы, умением будаваць дыялогі... За ўсім жа гэтым — той своеасаблівы мікраклімат, у якім жывуць людзі, народжаныя багатай фантазіяй аўтара. Адначасова ў ix характерах, паводзінах, учынках ёсць нешта i ад тых, каго пісьменнік добра ведае, з кім сутыкалі яго жыццёвыя дарогі. I, канечне ж, як у любога празаіка, сустракаюцца i аўтабіяграфічныя моманты. У мастакоўскую тканіну апавяданняў, аповесцяў уладна ўваходзіць зведанае аўтарам на розных ростанях. А самае памятлівае, уражлівае пачатак бярэ з маленства.

Нарадзіўся Генрых Далідовіч 1 чэрвеня 1946 года ў вёсцы Янкавічы Стаўбцоўскага раёна ў сям'і каваля. Скончыў аддзяленне беларускай мовы i літаратуры філалагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Настаўнічаў, служыў у арміі, зноў вярнуўся да педагагічнай працы. У 1973 годзе пашчасціла: узялі ў рэдакцыю часопіса «Полымя», прапанавалі пасаду супрацоўніка аддзела прозы. 3 1979 года Г. Далідовіч быў намеснікам галоўнага рэдактара часопіса «Маладосць», цяпер — галоўны рэдактар.

Родныя пісьменніку Янкавічы можна сустрэць у шмат якіх яго творах. I ў апавяданнях, i ў раманах, найперш у «Гаспадары-камені». Праўда, там яны называюцца Янкавінамі, a ў астатнім — тая ж стыхія свайго, роднага i першароднага. Ад уласнай біяграфіі, асабістых уражанняў Г. Далідовіч ідзе i ў трыпціху «Цяпло на першацвет». Кожнае з апавяданняў, што ўвайшлі ў яго — «Каўнер з заморскага звера», «Крычаты» i «Касцюм», гучыць i самастойна, але наибольшую асалоду атрымліваеш, калі знаёмішся з імі цалкам.

Адчуванне такое, што перанёсся на некалькі гадоў назад, у пасляваенную беларускую вёску. Яшчэ не залячыліся раны вайны, не зараслі травой акопы, удовы не аплакалі загінуўшых мужоў, a дзеці ніяк не могуць змірыцца з тым, што бацькі ix ніколі ўжо не вернуцца з фронту. Жыццё ж тым не менш працягваецца. I людзі, як гэта ні цяжка, радуюцца. Ды i як жа не радавацца?! Выжылі, выстаялі чужаніцкую навалу...

Тагачасныя падзеі ўбачаны вачыма звычайнага вясковага хлопчыка Стасіка.